Vorige week

Zondag 19 december 2021

Zwembadgenoegens

Op zondag trok de Berlijner vroeger naar Gesundbrunnen - waar ik tijdelijk woon - dus werd de hele daarheen voerende U-Bahn lijn 8 met zwembadachtige tegels bekleed. In licht verschillende tinten lichtblauw en blauwgroen. Foto 1 t/m 4 zijn van Alexanderplatz, Foto 5 van de Moritzplatz (voor de beste koffiezaakjes op de Oranienstrasse (oa Milch und Zucker en Butterbrot en in het Aufbau Haus tussen de boekwinkel en de beste potlodenwinkel), foto 6 en 9 mijn uitstaphalte op de Voltastrasse. Foto 7 en 8 Gesundbrunnen, ook voor de Curry Baude voor de beste curryworst van Berlijn (bestelling: 1. Mit oder ohne Darm? Mit!, 2. Normal oder extra scharf? Extra scharf 3. Puder oder Sauce? Gib das Luder richtig Puder! Alhoewel doe maar wat minder bijdehand en zeg gewoon Puder, want...). O ja en Bar kein Karte!
Ik word altijd heel blij van dat groenige blauw. Voelt als naar huis gaan.

Zaterdag 18 december 2021

De geplande rustdag

Thuis loop ik ook niet elke dag te rennen en te doen, ik had dus een dag niks ingepland. Daar kwam het dan toch niet van.
Ik wilde nog een keer naar het Kultur Kaufhaus Dussmann op de Friedrichstrasse, maar de afgelopen drie dagen stond er constant een rij tot om de hoek. Allemaal Duitsers die boeken willen kopen en dat nog gewoon in een boekhandel doen en er voor in de rij gaan staan. Zie je bij ons alleen maar voor de drankwinkels, als die opeens in lockdown gaan. Nederlanders hechten niet aan cultuur: ze vinden alleen heel dure schilderijen interessant en voor de rest mag het niks kosten. Het is een volk van eeuwig dreigend slijk. 

Iets verderop in de Friedrichstrasse, bij de Mohrenstrasse, waar een wat meer PC Hooft-sfeertje hangt, was ik dolenthousiast over de etalages, niet om wat erin stond, maar die plantenkassen op straat. Precies zo een wil ik in mijn woonkamer in het kader van vuur blussen met benzine. Het broeikasprobleem aanpakken door een broeikas in je huis. De tafel erin. De toegestane kerstvisite past overigens perfect.

Over druk en drukte gesproken, juist op de plek waar de druk op de Muur het grootst werd, bij de brug op de Bornholmerstrasse staat nog een behoorlijk stuk muur (of de graffiti van dat Feyenoord-tuig is?).
Hier brak hij, de aanwijzingen waren onduidelijk, de toestemming tot uitreizen liet Günther Schabowski per ongeluk direct in gaan en niet veel later klonk het van de Bornholmerstrasse 'Wir fluten.' En met die woorden vloeide de DDR af.

Ik sprong er echter in de verkeerde S-Bahn en kwam bij de Karl Bonhoeffer Nervenklinik uit (nu pas?).
Bonhoeffer, een geprezen medewerker aan de Charité, maar tijdens de nazi's een niet geheel onomstreden psycholoog, die ook sterilisatieverklaringen medeondertekende. Het rapport over het geestelijk welbevinden van Marinus van der Lubbe was ook van zijn hand en hij heeft gepoogd hem niet-toerekeningsvatbaar te krijgen, maar dat waren Goebbels, Göring en Freisler ook al niet dus dat haalde niet zoveel uit. Karl zelf werd na de oorlog door de Russen gerehabiliteerd maar dat zal mede vanwege het verzet van zijn zonen (van wie de theoloog Dietrich de bekendste is) zijn geweest.
Het is een van die leuke Berlijnse overstapstations waar je eerst van de S-Bahn een stuk omlaag moet, dan door een parkje, langs een blok huizen, een straat over, een viaduct onderdoor en dan de U-Bahn in. Gelukkig had ik het vanuit de S al zien liggen.
Beneden klonken schrikbarende klanken van al dan niet gepermitteerde verlofgangers. Lustmoordenaars wellicht. Sherlock Holmes had altijd een stevige wandelstok voor zulke snuiters bij zich.

Vrijdag 17 december 2021

Naar Dahlem gaat geen mens zomaar

Ik reisde naar Dahlem. Dat kan je doen in Berlijn, naar Dahlem reizen. Niet dat iemand dat doet, de meeste Berlijners doen dat niet eens. Dahlem is als een dorp in het Gooi, maar het hoort bij Berlijn. Maar als iemand van daar tegen een andere Berlijner zegt dat hij van Berlin-Dahlem is met de nadruk op Berlin, zit zijn telefoon al lang in de zak van die ander, die alleen maar zegt, ja ja Berlin-Dahlem, met de nadruk op Dahlem.
Of Dahlem-Dorf, want zo heet het U-Bahnstation dat gevestigd is in een Saksische stolpboerderij. Een Berlijner uit Dahlem is zoiets als een Amstelvener die zegt dat hij een Amsterdammer is omdat de sneltram er komt.
Een Vrije Universiteit hebben ze ook en als gevolg daarvan een goede boekhandel, waar de heren doktoren hun belasting aftrekbare vakliteratuur kopen, meestal belastingalmanakken over wat je allemaal kan aftrekken. En de Frau Doktoren kopen er hun boekjes over plantjes stekken, niet omdat ze biologen zijn, ze worden Frau Doktor genoemd omdat ze met een doctor getrouwd zijn.
En dat is een titel die je hier in het bevolkingsregister inschrijft. Begin nooit met een Frau Diplom Ingenieur over iets technisch als een elektrische schakelaar, ze kent het in zoverre dat die aan en uit kan. Als ze dat tenminste al weet. Er zijn er die laten zich tot het eind van hun leven zo noemen al zijn ze al lang weduwe of gescheiden. Frau Dr. Oetker. Frau Dr. Mengele. Boekjes over stekjes.
Goed ik ging er dus voor die boekhandel. En omdat ik toch nog even een tweede test wilde laten doen na de recente melding op mijn Duitse corona-app.
En die was wederom negatief.
En dan zit het Max Planck Institut er ook nog alhoewel ik daar ook nog vast 1000 tot de 24e macht Plancklengtes (ik kan er een paar triljoen naast zitten) van verwijderd was, het is hier nogal ruim van opzet. En dan staat me vagelijk bij dat Magda Goebbels hier vandaan kwam. En die past helemaal in het verhaal, haar man was ook Dr.

Foto boven: U-Bauernhof Dahlem-Dorf. Links: Kreuzberg, waar de echte Berliner zijn duifjes houdt.

Donderdag 16 december 2021

Familiebezoek uit Saksen

Familiebezoek uit Leipzig, mijn broer. Er werd een verbinding gemist, een incheck, een station en een trein. Maar goed er was een pandemie tussen gekropen, sinds de laatste keer.
En er moest cultuur ingehaald worden want in Saksen is alles dicht. Echt alles. Corona Heartlands. De NRC (of was het de Volkskrant?) schreef er laatst over. Maar vergeet niet, er is nog een plekje op de kaart waar ze het nog slechter doen dan in Saksen of Roemenië en dat is Limburg, de Oostelijke Mijnstreek vooral. We bespraken het en kwamen erachter dat het probleem daar al omschreven werd door de departementsbestuurder in de Franse tijd toen hij aan Napoleon berichtte dat het weliswaar een eeuwig klagende bevolking was, maar er geen opstand van te verwachten viel. En zo is het in Kerkrade (de enige plek waar ik ooit een kringloopwinkel failliet heb zien gaan) en omgeving nog steeds.
Dus gingen we maar eten in de Martin Gropius Bau (boven), in de stijl van de Italiaanse renaissance - maar dan keizerlijk dubbel zo groot - ontworpen door de oudoom van de bekendere Bauhaus-architect Walter Gropius. Lang direct aan de Muur gelegen en achter het luchtvaartministerie van Göring (onder). Internationaal publiek, Joodse keuken. Het is hem niet gelukt, gelukkig.

Woensdag 15 december 2021

Robert Koch meldt zich

In alle vroegte kwam er op mijn Duitse cororna-app een berichtje van het Robert Koch Institut dat ik in contact was geweest met een besmet iemand. Dus ging ik even langs de bouwkeet in de buurt, voor een test. Aan digitaal deden ze niet, er stond een pc die nog door Lampje zelf was gebouwd, met uitstekende veertjes, piepjes en prutjes en natuurlijk lampjes. QR-codes waren hier ook niet nodig, de enigen die er kwamen waren Turkse vrouwen uit de buurt die een bewijsje voor de supermarkt moesten hebben. QR was alleen voor de grote wereld waar 2G geldt en daar hadden ze zich van uitgesloten. De twee Turkse mannen die de keet bemanden vonden het wel leuk om ook eens een Nederlander te hebben. Een fotootje van het geschreven document kreeg ik een kwartiertje later per mail: ik was negatief.

Egon Erwin Kisch schreef in 1923 in een reportage over de U-Bahn dat het eerste en belangrijkste spoorwegknooppunt in Berlijn de Gleisdreieck was, maar dat je er niet uit de metro kon stappen. En dat er ook geen reden toe was. Er was niet meer dan dat, dus dat wilde ik zien. Buiten stonden twee mannen en praatten over dat je maar gaf en gaf en nooit wat terugkreeg. Sommige dingen veranderen nooit.

Ik wilde het Olympia Stadion nog bekijken maar door de Strapatzen van de ochtend was de duisternis alweer gevallen. Het stadion zelf was in donkerte gehuld en dat was het eigenlijk al toen met die Olympische Spelen van Hitler. Het is ook zo'n bijzonder instituut die spelen, ze moeten verbroederen maar de organisatie erachter heeft er een voorkeur voor dat we ons verbroederen met allerhande dictaturen. Die de gelegenheid graag aangrijpen om bakken geld aan het volk te onthouden voor architectonisch machtsvertoon. Bovenstaand het U-Bahnstation. Dat was een prachtexemplaar, dat wel.

Respect heb ik niet voor de broeders en zusters op de sintelbaan, maar wel voor hen die het moeilijker begaanbare pad kiezen: zoals broer en zus Scholl.

Dinsdag 14 december 2021

Hohenschönhausen - de laatste gevangenis

Kijk uit als je in een land terecht komt waarin in elk bureau een foto hangt van een oom die je niet kent. Zeker als ze beginnen over de zuiverende kracht van arbeid: je bent in de keuringsartsenheilstaat terecht gekomen. Arbeidstherapie maakt vrij.

Midden in Berlijn stond een geheime Sovjet-Russische gevangenis die later in handen van de Stasi overging, die zo geheim was dat als je erheen werd gebracht je eerst in een dichte bestelwagen met een beschrifting van verse vis erop, drie uur door Berlijn werd gereden voordat ze je naar binnen brachten. Binnen werd je ontvangen met fel licht en daarna was je alleen nog je celnummer. Voordat je daarin kwam ging je drie sluizen door om ook je oriëntering in het gebouw weg te nemen. Je zag nooit daglicht en de verhoren gingen dag en nacht door. Kom er maar in, George Orwell.
Er waren nog wat speciale cellen, eentje waarin je alleen kon staan, of een waar je gehurkt in moest. Of een waar de vloer af en toe met koud water vol liep: eens ben je zo moe dat je gaat zitten. Denk daar maar aan de volgende keer dat je klaagt over een lockdown.
​Mocht je bezwijken werd je naar de naastgelegen ziekenbarak gebracht, wederom met de Barkas (de bakkerswagen) en die maakte er weer een tocht van drie uur van. Uiteindelijk kwam je dan 50 meter verder terecht. Sommige mensen kwamen er pas na het opheffen van de DDR achter dat ze vlak bij hun huis hadden vast gezeten op dat Stasi-industrieterrein, waar nu de Lidl en de Kik zitten.

Later toen de Russen het helemaal aan de Stasi overlieten, werd het directe geweld minder, maar de psychische terreur rijpte tot perfectie. De willekeur, de onzekerheid, de constante terreur maakten je geestelijk kapot. Maar zichtbaar geweld of zelfmoord moest voorkomen worden, want je was koopwaar: de DDR heeft jarenlang de deviezen aangevuld met de verkoop van politieke tegenstanders (of mensen die ze daartoe gemaakt hadden). De vis moest dus niet gaan stinken.
Dus nu en dan op zomaar een dag zonder dat je wist waarom mocht je dan plots de hemel boven Berlijn zien, in de tijgerkooi. De netten waren niet om te voorkomen dat je vluchtte, dat lukte je toch niet. Er viel wel eens een dronken bewaker naar beneden.
​Dronkenschap onder bewakers was iets dat getolereerd werd - anders hielden zij het niet uit - ook dat hadden ze van de nazi's geleerd. Een fles wodka de man per dag. Benieuwd hoeveel bewakers na de Wende in een afkickkliniek terecht zijn gekomen.

Ik liep naar huis over de Frankfurter Allee. Een man trok een aftandse boodschappentrolley, hij bracht folders van de Lidl en de Kik rond.

​Ik was in Das Leben der Anderen geweest. In de verte scheen het licht van de Fernsehturm in de mist.

Maandag 13 december 2021

Twee gelijkgestemde stelletjes in Sachsenhausen

Het andere eindpunt van S-Bahn 1 is in Oranienburg. Vooral bekend omdat hier het concentratiekamp Sachsenhausen was. Van het S-Bahnstation voert de weg over de voormalige Adolf Hitler-Damm en het straatje dat nu naar de Verenigde Naties heet, waar het naar kolen ruikt en iemand zijn grondstuk voorzien had van borden met waarschuwingen van bijtende honden. Wie met dat soort onaangename dieren schermt heeft altijd ook een heel onaangename ideologie die baseert op angst. Met dierenliefde heeft dat niets te doen.

Bij het poortgebouw met de spreuk die Rudolf Höss meenam, toen hij van Sachsenhausen naar Auschwitz werd overgeplaatst, zei een Nederlandse mevrouw, deel van een tweespan gelijkgestemde stelletjes, dat het toch wel de meest deprimerende foto was die ze ooit gemaakt had. 
Nederlanders hebben angst van alles wat maar enigermate deprimerend kan zijn. Ooit reisde er een stel collega's van me op dienstreis naar Berlijn. Een bezoek aan Sachsenhausen stond ook op het programma. Maar er was begrip als men dat emotioneel te zwaar vond. De gecharterde bus bleef grotendeels leeg: ze moesten allemaal winkelen op de Ku-damm. Over deprimerend gesproken.

Het restaurant op het terrein was dicht. En dat was, voor de Autokampioenlezers, nog een fikse domper. Want museumbezoek gaat toch vooral om het bakkie. Een cappuccinootje had er wel ingekund, zeiden ze. Toon ze een gaskamer en ze denken aan koffie. Ze spraken het uit als kapo-zino, dus maar goed dat het dicht was op maandag.

Bij de uitgang hoorde ik ze doorbabbelen. Ze hadden het niks gevonden, tja daar kunnen anderen over meepraten en nog meer helemaal niet.
Geheel historisch bewust hadden ze het nu over Colditz, de televisieserie. Dat dat wel mooi was, dat ze daarvoor thuis bleven. En dat ging toch ook over gevangenen. 
In Sachsenhausen heb je het over de tv-serie Colditz. Colditz was leuk, Sachsenhausen deprimerend.
'Die Engelsen kunnen ook zo mooi acteren. Zo echt! En dan die humor.'
De bus kwam. Het was harder gaan regenen. Ik ging lopen, ik kon niet meer hebben. De hel, dat zijn de anderen.