Contact: d i e t e r b r u l s @ g m a i l . c o m

Week 21

Voorpagina

TELEFOON UIT DNIPROPETROVSK

'Alleen voor beschietingen kom ik eruit'

Vannacht was er op straat geschoten, maar dat had slechts zijdelings met de oorlog te maken. Veel huizen staan leeg, de achtergeblevenen hebben tekort aan allerlei spullen of zijn hun huis kwijt. Het was de burgerwacht, die geschoten had. Een buurjongetje had het gefilmd.

Een neefje had gezegd dat hij er alleen voor beschietingen uit kwam. Alleen voor een raket kwam hij uit zijn bed.

Er was er een op de kazerne afgeschoten, eergisteren. Tien doden, dertig gewonden.

De ultramoderne staalfabriek in Dnipropetrovsk ligt grotendeels stil, de arbeiders zijn naar het front. De fabriek ondersteunt ze waar mogelijk, met kogelwerende vesten en meer. Maar de fabriek mag niet te lang stil liggen: een op de twee Europese treinwielen komt er vandaan. Dus dat gaat problemen opleveren op de rails zodra de herfstbladeren weer tot vierkante wielen leiden.

En nu de havens in Russische handen zijn, is het spoor hard nodig voor de bevoorrading over en weer.

Maar het was goed om weer thuis te zijn. De vertrouwde taal te horen, niet afhankelijk te zijn van het nieuws dat mondjesmaat doorsijpelt. Thuis. Al vonden de buren het raar: iedereen vluchtte naar het buitenland en zij kwam terug uit dat veilige Amsterdam.

L. is vanuit Amsterdam tegen de stroom in via Krakau en Lviv naar Dnipropetrovsk gereisd.

Een luxe

'De mens is de meester van zijn lot,' schrijft Danute Adele Markeviciute, een Litouwse van wie de familie zich verzette tegen de bezetting van haar land door Rusland, in januari 1949 in haar dagboek. Ze betwijfelt of dat zo is: 'het lot slingert de mens alle kanten op.'

13 februari 1949 viert ze weer een verjaardag in het strafkamp. 'Over de 20 en nog niets kunnen doen in mijn leven. Mijn bestaan zal geen sporen achterlaten.'

Acht maanden later vertrekt ze naar Yakutsk, waar het -60 kan worden en de thee in je kop bevriest als je niet snel drinkt. Het is geen streek voor tranen, die bevriezen in je ogen en bekrassen niet alleen je ziel maar vooral je netvlies. Toch voelt ze zich vrij: omdat ze de keuze om naar een ander werkkamp te gaan zelf mocht maken. Soms hoort ze Litouwse liedjes op de radio. Het klinkt alsof het uit een andere wereld komt.

Fragment van bonnen die ze overhielden in het kamp. Bonnen die je overhield zijn nooit een teken dat je genoeg had, maar dat je er niets op kreeg.

In 1950 ziet ze haar vader na lange jaren weer. Hij heeft wat meel, zij en haar moeder hebben nog wat olie. Ze bakken pannenkoeken.

in 1952 krijgt ze na 9 jaar toestemming weer naar school te mogen.

9 maart 1954 wordt ze opgeroepen om in Dzerzhinsky te verschijnen, bij de MVD, de voorloper van de KGB.

Ze vervoegt zich de volgende dag met haar moeder. Een wonder: ze krijgen paspoorten en mogen overal gaan en staan waar ze willen. De MVD-chef vraagt haar wat ze gaat doen. 'Medicijnen studeren.'

De reis terug naar Litouwen duurt maanden. Thuisgekomen is er niets. Geen huis, geen inkomen, geen steun, geen hulp, niets. Slechts wantrouwen. Het gezin wordt weer eens uit elkaar gerukt: vier vallen niet op een plek te huisvesten.

Toch gaat ze studeren en werkt daarnaast in een ziekenhuis waar ze 's nachts ook stiekem slaapt. Bang betrapt te worden en haar wankele bestaan te verliezen.

Terug in Kaunas, Litouwen, 1955. Vlnr: Danute Adele, haar moeder Adele en Remigijus, haar broer.

In 1956 krijgen ze na veel smeken een kamer. 2 bij 3 meter, in een mortuarium. Er loopt water langs de muren, maar ze kunnen er koken. Ze prijst zich gelukkig omdat ze met haar ouders en haar broer weer samen onder een dak woont.

De mens is niet de meester van zijn lot. Dat is een luxe.

Bron: The Words Written Testify, waarin uitgebreide fragmenten van dagboeken van diverse Litouwse gedetineerden werden opgenomen. Uitgave: Genocide and Resistance Research Centre of Lithuania, Vilnius 2021.

De halve wereld afreizen

Ik las over iemand die in de vorige oorlog van Stockholm naar Chicago ging, op de vlucht voor de Duitsers. De route over de Atlantische Oceaan was onveilig vanwege de Duitse duikbootoorlog.

Dus reisde hij per boot naar Riga, Letland was nog onbezet. En het schip Zweeds en daarmee neutraal. Van daar ging het per trein naar Moskou. Vijf dagen was het naar Novosibirsk en dat was pas halverwege de Sovjet Unie. Twee dagen trein naar de warmte van het Baikalmeer. Weer twee dagen verder was de door Stalin ingestelde Joodse Autonome Regio. Nog twee dagen duurde het om eindelijk in Vladiwostok te komen.

Per boot ging het vandaar naar de Japanse westkust. Bij aankomst was hij al twee maanden onderweg, aansluitingen waren natuurlijk nooit naadloos. Dat is alleen bij Phileas Fogg zo.

In Japan, bondgenoot van Duitsland, was er tijd voor sightseeing. Op de boot naar Vancouver moest toch gewacht worden. Die bracht hem via Vancouver naar Seattle. We zijn inmiddels weer twee en een halve week verder. Vanaf Seattle de nachttrein naar zijn einddoel Chicago.

Daar op het station ontwaart de man die op de vlucht was voor een racistisch systeem, gescheiden toiletten voor blanken en kleurlingen. Hij schiet een zwarte kruier aan en vertelt hem over de enige zwarte man in Warschau, dat die gewoon naar het toilet kon en dat zijn stoelgang toch niet zo anders kon zijn dat hij daar een speciaal toilet voor nodig had. De kruier was met stomheid geslagen.

Beschrijving van de vlucht via Vilnius van professor Rafael Lemkin, de jurist die het mogelijk maakte mensen op grond van de aanklacht genocide te berechten. Bron: Philippe Sands: East West Street, W&N Publishers (De Galicische Wetten, Uitgeverij Spectrum).

Podcast

Mensen raden me voortdurend podcasts aan. Dat schijnt de nieuwe trend te zijn, na een tijd weg te zijn geweest. Voor wie niet weet wat een podcast nou eigenlijk precies is: het is een (meestal wat luchtige) documentaire in hoorspelvorm.

Maar ik denk niet dat ik er tijd voor heb.
Daarbij volg ik al jaren podcasts: terwijl ik dit zit te schrijven, volg ik een tv-programma over Renate Rubinstein, zonder beeld.

Nu snapt u ook die typefouten.

EEN DRUKKE DAG waarop het meeste mis ging. Soms word ik vreselijk moe van dat lekker thuis zelf regelen met onze app. Vooral die reclames eromheen van mensen bij wie dat allemaal soepel en vanzelf gaat: dat gaat het nooit. Wie zegt dat het wel zo is liegt.

We zijn gewoon tot vrijwillige medewerkers van het grootkapitaal geworden. Alhoewel vrijwillig? Gedwongen.

Want ze knallen alle deuren voor je dicht.

Vilnius lukte wel, dat staat nu binnen de site.

Horror Duck 2

Ik ben bang dat ik in de gaten word gehouden door buitenaardse wezens. Ze zien er vreemd uit. Grotendeels als vrouwen, maar ze hebben eendenbekken. Net alsof ze de hele dag over hun te hoge hakken struikelen en op hun lip vallen.

Ik kwam ze al drie keer tegen vandaag. Ze zijn heel erg gebruind, snelbruiner tostistand, en klein wat hun lippen nog meer buiten proportie maakt. Die roze geverfd afsteken tegen die bruine, echt lederen, huid. En hun ogen poppen bijna uit hun hoofd vanwege de te strak getrokken huid. Ze dragen roze jurkjes die ze de hele tijd naar beneden moeten trekken omdat ze over hun kont omhoog kruipen.

De een heeft een grotere eendenbek dan de andere en voert daarom het hoogste woord. Een grotere eendenbek zal wel iets in hun commandostructuur zijn. De ander kijkt ook - misschien vol ontzag - steeds naar haar lippen, wat eigenlijk ook nauwelijks anders kan. Het zijn lippen met beentjes eronder.

Toen ik thuisgekomen voor mijn raam stond zag ik ze langslopen. Druk gesticulerend. Ik durf nu niet meer te gaan slapen. Bang dat ze vannacht - gillende zaaggeluiden - opeens naast mijn bed staan. En al het bloed uit mijn lijf zuigen om hun lippen op peil te houden.

Partij van de Anderen

De PvdA en Groen Links praten over fuseren. Misschien moeten ze eens naar Duitsland kijken, daar zitten de sociaaldemocraten en de groenen samen in een regering. Het beeld dat ik daar heb is dat die Gruenen een zoevende Tesla-bolide is, terwijl de SPD een op kolen aangedreven stoomwals is die erachteraan tuft.

De PvdA heeft nooit een keuze gemaakt, ze hebben jarenlang Groen Links Light gespeeld, terwijl er behoefte was aan een echte volkspartij. Voor mensen die met stoomwalsen overweg kunnen.

Benieuwd hoeveel stoom die behoudende linksen binnen de partij nog af te blazen hebben.

(c) 2000-2022 Dieter Bruls