Het Polen-verslag (Krakow en Auschwitz) valt hier te lezen.
Zondag 15 mei 2022
Benefiet
En het viel me op dat de Oekraïense vrouwen allemaal met hun vingers aangeven hoeveel Engels ze naar eigen zeggen spreken, een zekere inhoudsmaat duidend. Ze geven meestal minder aan dan dat ze spreken.
Verder is deze vrouwenvlucht een enorme stap voor het land: al deze vrouwen leren in korte tijd - zo ze het al niet gewend waren - om zelfstandig zonder mannen te functioneren. En eenmaal die stap gezet gaan ze natuurlijk niet terug naar het tweede plan.
Poetin wilde geen democratie aan zijn landsgrenzen, door zijn toedoen zet de democratie daar zijn volgende stap. Wie een graf graaft voor een ander valt er zelf in.
Zaterdag 14 mei 2022
Schönberg en Mendelssohn
Het was zaterdag en dan gaan beschaafde mensen naar de Philharmonie. Het Litouwse Nationale Symfonie Orkest speelde Arnold Schönberg en Felix Mendelssohn-Bartholdy. Bij de naam Schönberg beginnen ook klassieke muziekliefhebbers al te bibberen. En beginnen over atonale muziek te stamelen en zenuwachtig worden. Nu schreef Schönberg geen atonale muziek maar bij mijn weten twaalftonenmuziek [* rectificatie]. Had hij dat van het begin af aan gedaan, had hij nooit de kans gekregen een stuk op een noemenswaardig podium uitgevoerd te krijgen. Men bracht zijn Verklärte Nacht. Moeilijk misschien, maar tuinonderhoud is ook moeilijk en dat doen we ook. Een stevige uitvoering, met een dirigent die extra groot leek met meterslange armen door het wat kleine podium. Het zag eruit alsof hij de muzikanten achterin zo aan hun oren kon trekken. De uitvoering werd terecht gewaardeerd: een minutenlang applaus.Na de pauze kwamen ook de angsthazen de zaal in, voor wat Mendelssohns Tweede wordt genoemd (maar van die telling klopt niets). Het is een gezongen symfonie, genaamd Lobgesang. Ik hou niet zo van Mendelssohn, te gemakkelijk, maar als ik wat van hem luister is het dan toch meestal deze. Het Litouwse Nationale Orkest onder leiding van Modestas Pitrénas pakt het werk hier ook stevig aan, een gepeperde, niet angstige uitvoering, beter dan ik hem ken. Zelfs de tenor kon ik verdragen. Helaas is de partij voor de mezzosopraan Justina Gringyté wat beperkt in dit stuk, want zij zong beter dan de sopraan. Maar ook sopranen kunnen mij dan maar zelden bekoren. Ook hier een uitgebreid applaus en suprême, staande ovatie.
Extra punten nog voor het personeel van de Philharmonie: die hadden allemaal een soort uniseks Harry Potter-capejes aan. En stonden waardig overal klaar om je van dienst te zijn. Een kleine suggestie voor het Concertgebouw.
* Rectificatie: Je mag ook niets meer zeker weten tegenwoordig. Een oplettende lezer liet me weten dat Schönberg wel zeker atonale muziek schreef. Atonale muziek is namelijk niet meer dan dat het niet in een toonladder is geschreven, zo'n ladder met twee ongelijke sporten. Twaalftonenmuziek is daarmee atonaal want het behoeft geen vermelding van toonsoort omdat het gelijke stapjes hanteert.
Maar mensen schijnen daar de zenuwen van te krijgen. Ik heb eens gehoord dat het ziekteverzuim bij het Concertgebouworkest bij de uitvoering van een stuk atonale muziek veel hoger lag dan normaal.
Passanten tijden het glaasje bruiswater voor de schouwburg (zie foto).
Ik zat op het grote plein naast de kathedraal mijn knie rust te gunnen, die speelde op na dagen van lopen aan een stuk. Uit het niets stonden er opeens twee onaards aandoende wezens naast me. De een droeg een rode spencer, de ander een blauwe. Voor de rest waren ze identiek, behalve dan dat de blauwe ook nog wat langer dan de rode was. Zelfde als uit een mal gegoten kapsel, dat bij windkracht 12 nog net zo zou uitzien. Identiek beangstigend keurig. Zelfde boek in de knuist geklemd. Ze zeiden namen maar die klonken alsof ze gewoon wat uit de Bijbel hadden gehaald.Ik wist het meteen: dit zijn aliens. Ze zeiden echter dat ze Amerikanen waren en complimenteerden me met mijn Engels (ik had nog nauwelijks wat gezegd, hetgeen mijn conclusie alleen maar voedde), dat van hun was onverstaanbaar. Ze heetten me welkom in Litouwen, het was goed om een vreemdeling te zien die ook ver weg van huis was. Dat het wel even wat lichtjaren scheelde zei ik maar niet. Wat mij hier bracht wilden ze weten. Gewoon oude technologie, WARP-drives hebben wij nog niet. Ik had al snel door dat ze hier waren om breinen leeg te zuigen: wat mijn plannen waren. Vertel me die van jullie en ik breng ze naar mijn leider, dacht ik, maar vroeg me meteen af wie dat dan wel zou moeten zijn. Ik zie me twee aliens al de EU uitleggen.
Even plotseling als ze waren verschenen werd het gesprek afgerond: ze zagen in dat mijn ziel een chaos was (ik hing nog bij de EU). Ze liepen verder met hun boeken.
Maar de pijn in mijn knie was over. Dus toch: aliens bestaan!
In het kleine Holocaustmuseum begreep ik de verering van Japan in Kaunas pas. Het was de Japanse consul Chijune Sugihara die in 1940, 2139 visa gaf aan Joden en oorlogsvluchtelingen. Nota bene als bondgenoot van Nazi-Duitsland. Na 1800 visa's kreeg hij een waarschuwing uit Japan dat de veelal Poolse (en daarmee vaak arme Joden) wel geld voor hun reis en hun verblijf in Japan moesten hebben. Iets waar vele Joden in hun vlucht op stuk liepen: eerst lieten de nazi's hun alleen vluchten tegen inlevering van hun geld en vervolgens nam het buitenland ze niet op omdat ze zonder middelen waren. Ondanks de waarschuwing ging Chijune Sugihera door.Jan Zwartendijk was directeur van Philips in Litouwen die toen de Nederlandse consul teruggeroepen werd uit Litouwen, gevraagd werd tijdelijk als consul aan te treden. Hij werkte innig met de Japanse consul samen: hij hielp Joden aan visa voor Curacao en Suriname waar hij ze naartoe liet reizen met de Transsiberië Express via Japan. Met een transitvisum voor Japan (verstrekt door Chijune Sugihara0 mochten ze dan door de Sovjet Unie reizen.
Zwartendijk kreeg als dank een reprimande van het ministerie van buitenlandse zaken omdat hij niet conform de regels gehandeld had. Postuum (hij stierf in 1976) kreeg hij de Israëlische onderscheiding Rechtvaardige onder de Volkeren.
In 2018 kwamen dan eindelijk eens de excuses van de Nederlandse Staat.
Donderdag 12 mei 2022
Op weg naar nergens
Maar ook geen aanwijzingen naar waar de grens is. Pas in de hoofdplaats terug ontwaar ik bij de politiepost een kaart. De agenten houden me nauwgezet in het oog. Ik had ze moeten vragen, ze hadden me vast gebracht. Zoveel gebeurt hier niet.
Ik was op de goede weg afgaande op de kaart. Mits ik nog een stevig uur had doorgelopen. Het plaatselijk filiaal van de Maxima-supermarktketen voorziet me van brood. Ik ga nog een poging wagen. Langs een andere weg. Nat, maar mijn brood is droog.
Het doel is niet gehaald, de bus terug van 14:20 wel.
Naschrift: je zult zeggen, maar met internet en Google-maps. Precies dat had allemaal gekund. Maar zonder dat is het leven een stuk onvoorspelbaarder. En dus leuker.
En dan heb ik het nog niet over het hebben van bereik.
Woensdag 11 mei 2022
Een rustdag
Het was tijd voor een rustdag. Ochtendkoffie in de bibliotheek. Een KGB-gevangenis bezocht, met de kelder waar gevangenen van achter een pistool tegen hun hoofd kregen en dan was het laatste wat je zag de bloedspatten van je voorganger.Op de een of andere manier zijn ruimtes waar mensen ter dood worden gebracht altijd vreselijks inefficiënt. Het ter dood brengen, is altijd nog wel doordacht: het slachtoffer moet het zelf niet door hebben. Maar daarna moet het bewijs van moord ook weggewerkt worden. En heeft men tot en met het doden het geweten gesust met dat het de wet is die uitgevoerd wordt, dan ligt er plots een lijk en dat moet verdoezeld. Over dat proces heeft nooit iemand willen denken, want het moeten verbergen leidt ook tot het besef dat het misschien toch niet allemaal met recht van doen had.
Het was een rustdag. Maar ik zwierf nog wat door de stad. Rusteloos. In de wetenschap dat er nog zoveel landen, steden zijn. Riga in Letland staat nu op mijn lijstje en Tallinn in Estland. En ik hoop dat ooit snel Kaliningrad weer Köningsberg wordt in de vierde Baltische staat.
Maar met al die komende steden wil ik hier toch ook terug. Want ik hou van terugkomen.
En toen dacht ik aan het goud van het Balticum, het barnsteen. En bij het zien van al die uit barnsteen gevormde diertjes dacht ik aan amber gummi beertjes, een zak vol. Meer kitscherigheid kan volgens mij niet.
Dinsdag 10 mei 2022
Richting Ruskiland
Paneriai, Voké, Lentvaris zelfs Vilnius, in het Litouws wordt elke letter uitgesproken, maar elke letter klinkt wel geheel anders dan onze uitspraak.
Er passen hier maar twee halfuren in een uur en dat weten ze. Waarom zou je je naar je graf haasten?
De avondzon schampt de Gedimino boulevard. Er is een Eurovisie Songfestival vanavond, dus achter de wanden van de huizen komt de 'Oost Europese misjpoche' bijelkaar om samen te zweren tegen die eerlijke oh zo muzikale West Europeërs.
En wedden dat Oekraïne wint? Slava! Slava UkraÏni!
Maandag 9 mei 2022
Jour de Fête
Op een pleintje in de zelfstandige republiek Uzupio, dat er Franser uitzag dan menig Frans dorpspleintje zat ik in de avondzon op een terrasje de dag te overdenken. Ik was er gekomen via een netwerk van hofjes, met poortjes die soms maar van een kant open konden, dus verlopen had tot opgesloten zitten op zo'n achterhuisplaatsje kunnen leiden. Verdwaald raken is zo gebeurd. Bij het naastgelegen stacafé verdwaalde men door taalproblemen in een gesprek over taalkunde. Een gesprek en informatieoverdracht kunnen elkaar nogal eens voor de voeten lopen.Mijn dag had me bijna de minister-president van Litouwen doen omlopen. Desondanks werd ik overladen met cadeau's en eten uit heel Europa. Van een Litouwse regenjas tot een Slowaakse onderscheiding vanwege alle vragen over het land goed beantwoorden. Van Oekraïense borsjt, Roemeens gebak tot een Moldavische vers geplukte appel.
O ja en van Nederland kreeg ik niks. Ze waren er niet eens. Dus u begrijpt het wel, Rutte en Willem Alexander, mijn loyaliteit ligt bij Europa. Beter volkslied ook.
Dan kocht ik nog een kaartje voor Arnold Schönbergs Verklärte Nacht, liet me kamer 5.3.5. in de Nationale Bibliotheek wijzen voor een aantal illustraties en nam een trolleybus naar een buitenwijk die als Pripijat dienst moest doen in de Netflixserie over Tsjernobyl.
En dan zou Poetin vandaag de Derde Wereldoorlog aankondigen met kernbommen hier op Vilnius. Afijn, ik drink mijn koffie met een watertje en wacht mijn tijd af in de zon.
