Contact: d i e t e r b r u l s @ g m a i l . c o m

Week 34

Voorpagina

De Britse Jodendeportaties

Auguste Spitz, Marianne Grunfeld en Therese Steiner stierven in Auschwitz. Ze waren op last van de Britten op transport gesteld. Grunfeld was Pools, de andere twee stamden uit Oostenrijk. Ze waren om vervolging te voorkomen gevlucht naar Guernsey, een Brits kroonland voor de kust van Frankrijk. En toen dat net als Jersey en de andere Kanaaleilanden bezet werd door de Duitsers, werden alle Joden door de Britten eerst geregistreerd, daarna werden hun winkels gekenmerkt, vervolgens gesloten. Een op hen gerichte avondklok volgde en gelimiteerde tijden waarop ze hun boodschappen mochten doen. En Jodensterren, een speciale versie met de tekst in het Engels. Op een gegeven moment vroegen de Duitsers om alle Joden op transport te zetten. En daar werkten de Britse overheid ook aan mee.

21 april 1942 vertrokken ze van St. Peter Port. In Frankrijk aangekomen werden ze geregistreerd als Joden, Therese mocht nog wel aan het werk als verpleegster. Totdat de Franse overheid hetzelfde deed wat de Britten een paar maanden eerder hadden gedaan. 20 juli gingen ze verder naar Auschwitz.

Waarschijnlijk zijn ze direct bij aankomst vergast.

Bron: Laurence Rees, Auschwitz, BBC Books.

Ziek, dood of naar Frankrijk

Ik was de avond gaan eten bij oud-collega's uit mijn gemeentetijd. Ik doe dat soort dingen eigenlijk nooit, ik heb die periode afgesloten.

Halverwege de avond viel het ons op dat we het gemeenschappelijke kantoorverleden niet hadden aangesneden. Er was alleen een lijstje van zieken en doden voorbij gekomen en een lijst van zij die zich op het Franse platteland hadden neergelaten.

Pas bij het weggaan op de drempel kwam het nog even ter sprake. Naar huis lopend vielen me plots weer hele procedures en controles in, die we helemaal in stand wisten te houden zonder dat daar een computer aan te pas kwam. Computers hadden we wel al, maar die dienden slechts om onze bevindingen op grond van uitdraaien die we van een andere gemeentelijke dienst kregen in te kloppen. De voortgangsbewaking ging met een stuk karton in een dossierbak.

Gek, zo heel lang geleden is dat nou ook weer niet, alleen het aantal mensen dat het nog na kan vertellen neemt zienderogen af. Daar hadden we trouwens ook een schap voor, zonder voortgangscontrole: de aflegbak.

Een in slechte kleuter

De Vliegende Non. Dat deze serie niet op werkelijkheid was gebaseerd had ik al snel door: nonnen waren niet aardig.

In Krakau had je zwarte, bruine, grijze en witte zusters, dat schreef ik laatst al. Ik schreef er niet bij als ratten. Dat zou namelijk ook niet helemaal opgaan, want op mijn kleuterschool waren ze blauw.

Er waren er twee. Zuster Veronica, maar omdat de kleuters dat allemaal een veel te moeilijke naam vonden, noemden we die zuster Macaroni. Ook een moeilijk woord, maar dat onthielden we beter.

En zuster P. Zuster Macaroni was de goede, zuster P. de kwade. Het katholieke geloof manifesteerde zich altijd met een good cop/bad cop-scenario, in mijn herinnering.

Zuster P. - en ik kan me echt niet voorstellen dat Christus haar werkelijk tot bruid wilde - was de mening toegedaan dat ik slecht was, in slecht. Door de duivel bezeten. En dat zei ze ook tegen mijn moeder.

Ik had op mijn beurt tegen mijn moeder gezegd dat ik niet bij nonnen in de klas wilde. Ik vond nonnen eng. Hoe mijn moeder dat weer aan het hoofd der kleuterschool - zuster Macaroni - heeft gezegd weet ik niet

Muziek - Nee niet de zingende non Soeur Sourire, nonnen zongen ook niet behalve 'Zeg kwezelke kunde gij dansen?' Dus alles of niets, waar Paul Weller het allemaal van heeft..

Amsterdams oudste graffiti: van Beuningen en een zeilschip.

Een vloek uit 1692

Coenraad van Beuningen  is arm gestorven op 26 oktober 1693 in een achterkamertje van een klein huis aan de Amstel in Amsterdam. Hij zat er opgesloten. Veel liet hij niet na: wat meubels, wat kleding en een Rembrandt die op 7 gulden werd getaxeerd.

Hij was diep gevallen: een gevierd Europees diplomaat geweest, zes maal burgemeester van Amsterdam. Bewindsman van de VOC, gezant in Frankrijk en Zweden, raadsman van stadhouder Willem III en zeker moment knettergek geworden.

Het begon ermee dat de verstokte vrijgezel plots wilde gaan trouwen, met een vrouw van bedenkelijke reputatie. Hij was gaan beleggen in de VOC en raakte daarmee veel geld kwijt. Hij vond Amsterdam maar een verslapen oord, wekte daarom 's nachts zijn buren regelmatig met geschreeuw, begon brieven aan de hele stad te versturen.

In 1689 beschrijft hij daarin dat hij een vliegende schotel boven de stad heeft gezien. Afijn: het duurde niet lang of hij moest zijn statige pand aan de Amstel uit.

Van Beuningen, enige krassen en een poging tot een pentagram

Vandaag liep ik langs dat huis tussen Herengracht en Keizersgracht: nog steeds vallen de krabbels, vreemde tekens, Hebreeuws schrift en tekeningen te zien die hij in weer zo'n nacht van gekte naar verluid met zijn eigen bloed op de voorgevel aanbracht. Hoe men de afgelopen drie eeuwen ook gepoetst heeft, ze zijn niet weg te krijgen, ze komen steeds weer terug.

Muziek - Omdat the Rolling Stones in het nieuws zijn vanwege het overlijden van hun drummer Charlie Watts (80) rijst de vraag of ze doorgaan. Een antwoord: 'If it's me and your grannie on the bongos it's still the Rolling Stones' aldus Mick E Jagger. Dus ik doe nog maar eens de beste Rolling Stones-cover ooit: PJ Harvey en Bjork. Nou heren, ga je centjes opmaken: het hoeft niet meer.

Afgangistan [2]

Het westen is niet goed in evacueren. Ik herinner me de beelden van Vietnam, hoe mensen in helikopters probeerden te klimmen, aan overvolle boten hingen.

Laat ik duidelijk zijn, ik snap veel mensen ook niet. Al die Nederlanders die nu opeens ongemeld in Afghanistan blijken te zijn: je zit in een oorlogsgebied. Wat doe je daar en wat doe je daar terwijl niemand weet dat je daar bent? Ik meld me al als ik binnen Europa op reis ga. Laatst in Polen, de Nederlandse ambassade ter plekke wist precies waar ik was en hoe me te bereiken. Wat zijn dat voor Nederlanders daar in Afghanistan? Wapenhandelaars, drugsdealers? Zwartgeldmoffelaars? Onbezonnen hippies? Armand? Als je erheen kan, zie je ook maar hoe je terug komt.

Daarbij die niet te stoppen opmars van de Taliban was al een tijdje bezig, dan ga je niet in Kabul zitten wachten totdat de appelmoes geweckt kan worden. Zodra er een Russische legerschoen drie centimeter over de grens steekt bij Kerkrade ben ik onderweg naar Schiphol.

Ik heb het niet over de Afghaanse bevolking die weg probeert te komen uit de heilstaat die over hen afgeroepen gaat worden, maar die Nederlanders, sorry hoor, kijken die nooit nieuws, lezen die geen krant?

En Nederland is zelf ook te laat. Begin augustus was het duidelijk dat de opmars niet te stoppen was. En dat schijnt normaal te zijn bij oorlogsvoering dat als jij troepen terugtrekt, die leegte wordt opgevuld door de vijand. Dat begreep generaal Reijnders al.

Ja we hebben gefaald. Omdat we zuinig zijn. Afwachtend. En blijven denken dat oorlog een bedrijfsuitje paintball met borrel achteraf is.

Chocolade

verhaaltjes

In de New York Times lees ik altijd de Metropolitan Diary. Mijn aandacht werd ooit getrokken door de potloodtekeningetjes van Agnes Lee.

Het zijn vrij alledaagse verhaaltjes uit New York met kleine opmerkelijke gebeurtenissen.

De verhaaltjes deden me denken aan de verhalen bij de Storytelling-avonden bij Mezrab, een zaaltje aan het IJ waar voornamelijk expats op afkomen.

Storytelling is een verhaal vertellen op een podium, het kan over alles gaan, maar alhoewel er vaak en veel gelachen wordt het is geen stand-up comedy. Het leidt niet tot een punchline of een clou.

Het is als een stukje chocolade eten: het verlangen naar meer dat lekkerder is dan het eten van de hele reep.

Muziek - Als Mick Jagger was overleden was het nieuws daarmee geopend. Charlie Watts de man achter de drums, de man van de achtergrond kwam pas achter in de journaals, niet alleen bij de NOS, ook bij de BBC. De vraag is nu of de Rolling Stones doorgaan, want de gave van de Stones ligt in die ritmische afwijking door die vijfsnarige gitaar van Richards en het net na de beat drummen van Watts. Dat maakt het specifieke geluid. Maar meer nog dan een band is the Rolling Stones een geldmachine. Jagger werd opgeleid tot econoom. Vriendschap moet je niet verwachten, toen hun pianist stierf ging er ook maar eentje naar de begrafenis.

Een middeleeuws stoeltje.

De Munttoren, deel van de Middeleeuwse vestingwerken van Amsterdam, heeft een stoeltje. Een stenen stoeltje, met zicht op de Kalverstraat, dat me onlangs pas opviel. Het ding, niet meer dan een uitgesleten steen, zit eigenlijk net wat te hoog om zo even plaats te nemen. Zitten heb ik er nog nooit iemand gezien, anders was het me vast eerder opgevallen.

Vandaag tijdens mijn avondwandeling besloot ik er even te gaan zitten. Ik moest denken aan de hond die op de hoek van het Paleis op de Dam zijn geurspoor achterlaat, dat ie dat doet om het merkteken van een andere hond weg te poetsen en dat hij daarmee deel wordt van een lange lijn van honden die teruggaat naar het moment dat dat paleis gebouwd werd.

Eveneens moeten hier al heel lang mensen hebben gezeten. Het stoeltje zal vast gemaakt zijn voor de torenwachters die hier de hele dag moesten staan. Later zullen er mensen hebben gerust voordat ze hun lange tocht buiten de poorten gingen maken, door het drassige land dat Amsterdam omringde. Toen Amsterdam tijdens de Franse bezetting tijdelijk het recht van muntslag kreeg, dat zijn beslag in het aanpalende gebouw had, zal er wel weer een bewaker gebruik van hebben gemaakt. En daarna?

Als ik me het goed herinner zat daar op de kruising lange tijd, de laatste verkeersleidingpost die het GVB had om het drukke tramverkeer ter plekke te regelen. Die vast zware shag rokende mannen zullen daar nooit hebben gezeten. Die bleven liever in het blauw van hun hoge hok.

Het stoeltje moet meer mensen nooit zijn opgevallen. Want iedereen keek naar mij en keek vervolgens wat betrapt alsof ik daar zat om de boel te controleren.

Het was het stoeltje dat het allemaal een aard van in steen gevatte juistheid gaf.

Bij de illustratie: uit het Album van Fouquet. Getekend door J. de Beyer, gegraveerd door S. Fokke. Datering voor 1780.

(c) 2000-2021 Dieter Bruls