Contact: d i e t e r b r u l s @ g m a i l . c o m

Week 17

voorpagina

Klein liedje op het land

Ooit had dit land een kruideniersmentaliteit:

zuinig maar ook degelijk

We ruilden het in tegen een discounterinstelling:

goedkoop en altijd uitverkoop.

Muziek - Een vervolg op vrijdag: Marianne Faithfull en Warren Ellis. twee maal een zorgvuldig vormgegeven lyric video. To the Moon van de vrijdag ook al genoemde Percy Bysshe Shelley (de echtgenoot van de geestelijk moeder van het monster van Frankenstein). En waar kennen we Marianne Faithfull eigenlijk van? Van dit lied, het eerste wat Jagger/Richards zonder nomme de plume schreven. Onder dwang weliswaar: hun manager moest ze er in de keuken voor opsluiten en ze mochten er niet eerder uit voordat...

Deze kreeg ik vandaag opgestuurd: Fontaines DC. Spraakmakend, wordt vergeleken met heel veel dat ik goed vind.

Hoe Malcolm X aan zijn naam kwam

Op een avond kwamen de clansmannen om zijn vader te lynchen. De vader, een dominee die voor de rechten van de Amerikaanse zwarte bevolking opkwam, was niet thuis. Zijn moeder was alleen met haar drie kinderen en zwanger van Malcolm. De KKK gooide alle ruiten in.

Doordat hun leven onmogelijk werd gemaakt vluchtten ze naar een andere staat waar het beter zou zijn. Daar werd hun huis tot de grond toe plat gebrand.

In 1931 kwam zijn vader onder een tram. Men zei dat het een ongeluk was, maar alles wees op kwade opzet. De verzekeringsmaatschappij weigerde de levensverzekering aan zijn moeder uit te betalen. Een tijd leefden ze van paardebloemen.

Toen sloten ze zijn moeder op in een gesticht voor geesteszieken. Malcolm werd ter adoptie vrijgegeven. Hij belandde in een jeugdgevangenis.

Op een dag veranderde hij zijn naam in Malcolm X.

Bron: Jill Lepore: These Truths [a History of the United States]. W.W. Norton & Co.

Bij de illustratie: boek geschreven door zijn dochter over de jeugdjaren van haar vader, die kort na een mislukte aanslag vermoord werd.

Muziek - Het is 1 mei. Dus de 3e symfonie van Shostakovich, want die heet 1 Mei. Hier door het Moskous Philharmonisch Orkest op het Melodiya label, dus uit betere Russische tijden, van voor de dictatuur van de oligarchie.

Hoe Joseph Roth aan zijn naam kwam

De Galicische Joden hadden geen achternamen.

Dat was keizerin Maria Theresia een doorn in het oog. Ze had al alle straten in haar grote Habsburgse Rijk een straatnaam gegeven en elk huis een huisnummer. Goed ze had ze niet allemaal zelf verzonnen, ze had het verordonneerd. Keizerinnen lopen niet met trapladdertjes en schroevendraaiers door hun land om dingen namen te geven.

Alleen die Joden uit Galicie. Die hadden nog geen naam. Ze had ze wel allemaal een baard verplicht (vrouwen en kinderen waren bij wet vrijgesteld), maar ze hadden geen achternamen in die kringen.

Dus kregen alle Joodse families er een. Zonder inspraak, zonder oog voor privacywetgeving.

De rijke families kregen de naam van een edelsteen. De arme families niet: die kregen een kleur als naam.

En Joseph? Vraag dat maar aan zijn moeder.

Bron: Caroline de Gruyter: Beter wordt het niet [Een reis door het Habsburgse Rijk en de Europese Unie] - Uitgeverij De Geus.

Illustratie: wapenschild kroonland Galicie.

Muziek - Het had niet veel gescheeld of Marianne Faithfull was aan corona gestorven midden in het proces van een plaat die ze samen met Warren Ellis (de vaste muzikale partner van Nick Cave) opnam. Ze draagt gedichten voor, van onder andere Lord Byron (Lord Byron was bevriend met de dichter Shelley. In de jaren durende winter na de uitbarsting van de Tambora vertelden ze elkaar zelf bedachte horrorverhalen. Shelley's ega Mary Godwin stal de show met Frankenstein. John William Polidori bedacht de adellijke vampier zoals wij hem kennen en modelleerde deze naar Byron).

She Walks in Beauty en So We'll Go No More A Roving welke laatste ze opnam terwijl ze herstellende was. Voordragen is een kunst.

Broers en zussen (toch nog)

De broers en zussen-kwestie van vorige week, een aantal mensen dacht erover na maar niemand kwam met suggesties. Tot vandaag: brussen. Een woord dat in welzijnskringen al langer gebruikt blijkt te worden, voornamelijk voor broers en zussen van een gehandicapt kind (waarom alleen voor die?), maar daarbuiten blijkbaar ook. Inzender zelf vond het te lelijk voor eigen gebruik. Gelukkig: ik ook.

Het woord is wel voorgedragen voor de Van Dale door de uitgever Thomas Rap, die het Broer en zus-boek uitbracht (zal wel zo'n we weten niet wat we moeten geven-boek zijn).

Taalkundige Nicoline van der Sijs sneed in verband met het boek de kwestie al eerder aan in de NRC (heel uitgebreid maar achter betaalmuur), met lezersoproep om suggesties. Zelf noemde ze het tussen de 11e en 14e eeuw gebruikte Gesuster, maar dit raakte ergens rond 1700 in onbruik, wegens teveel lijken op zusters. De Noordelijke Germaanse talen hebben wel een woord dat eveneens gebaseerd is op zussen (zoals het Duitse Geschwister).

Het blad Onze Taal had in 2010 al een vertaalopdracht voor de Engelse variant siblings.

En hier ligt een uitweg als we de kwalijke reuk van het Duitse woord Sippe even vergeten: sibbelingen zou kunnen en klinkt minder gemaakt dan brussen.

En anders opteer ik voor gezusters, er zijn al voldoende mannelijke aanduidingen voor groepen mensen. Want om het nou gebroed te noemen?

Muziek - Anita Lane noemde ik gisteren al, maar je hoorde alleen een tekst van haar. De wereld is echter een meisje. Cave schreef een mooi IM voor haar.

En dan voor alle would be-zangeressen die meedoen aan talentenjachten op de tv: elke stem komt uit een buis en elke buis heeft een grondtoon. Zingen is dus een kwestie van naast goede adembeheersing optimale spierbeheersing (om die buis steeds anders te vormen).

En als je dat dan kan en dan ook nog iets weet over het doorleven van gevoelens krijg je Fiona Apple die I Know live zingt. Dan hoef je nooit meer de aandacht proberen af te leiden met Whitney Houston loopings en ander snel vervelend trapezewerk.

Ik zal dan suikerpinda's eten

Ze was altijd actiever dan haar leeftijd. Deed tot op hoge leeftijd de boodschappen op de fiets. Laatstelijk begon ze daarbij steeds meer te vallen.

Ze had het schip dat haar thuis was opgegeven, nu gaf ze haar huis op voor een verzorgingstehuis. Daar liep ze corona op en overleefde ook dat. Haar geheugen hoefde het allemaal niet meer zo mee te maken.

En toen was er toch weer een val. Uiteindelijk kan een mens maar zoveel hebben als een mens kan hebben.

De laatste keer dat ik haar zag was ik gewaarschuwd: ze weet het allemaal niet meer. Ik had haar lang niet meer gezien, maar ze herkende me feilloos, direct.

Voor het eerst zal ik er bij een begrafenis niet bij zijn. Ik zal dan suikerpinda's eten. Zij zal nooit vergeten zijn waarom.

Muziek - Ook Anita Lane overleed. Ze maakte deel uit van de entourage rond Nick Cave, had een relatie met hem, zat korte tijd in The Bad Seeds en bleef nog lange tijd schrijven voor Cave. In Alexandra Palace zong hij nog een van haar teksten. Vreemder dan vriendelijkheid.

Coronadag

Morgen gaan de terrassen open, maar niet voor mij. De winkels ook, maar ook niet voor mij. De versoepelingen betekenen voor mij dat ik binnen het vaccin blijf afwachten. Versoepeling is verschraling voor mij.

Zeker na de in Amsterdam en elders totaal uit de hand gelopen Coronadag (ik kreeg livebeelden opgestuurd vanuit Hotel Americain en kon zo het dagverloop goed volgen). Het werd een waar virusfeest: oranje als het nieuwe code zwart.

Ik kan er maar een ding over zeggen: een tompouce is moeilijk eten, aan de beademing helemaal.

Complot

Het vaste koffieclubje op het Museumplein vertrouwde het helemaal niet, de notulen van de ministerraad.

'Er staat niks in over die ontvoerde kinderen, die pizzeria's en dat bloed drinken. Dat hebben ze er gewoon uitgelaten.'

'Ja want dat mag de burger natuurlijk weer niet weten. Maar wij zijn niet gek.'

'Het is een groot complot. Dat het er niet in staat bewijst dat toch?'

(c) 2000-2021 Dieter Bruls